Mehmet KÜÇÜKEKEN'in 23 Haziran 2024 tarihli yazısı: Oyak ve Türk Ticaret Kanunu

Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK), Türkiye'de askeri personel ve ailelerine yönelik sosyal güvenlik ve ekonomik destek sağlamayı amaçlayan önemli bir kuruluştur. 1961 yılında kurulan OYAK, üyelerine emeklilik, maluliyet ve ölüm gibi durumlarda mali yardım sağlamanın yanı sıra, üyelerinin ve ailelerinin ekonomik refahını artırmaya yönelik çeşitli yatırım ve ticari faaliyetlerde de bulunmaktadır.  

Tüm varlıklarını, üyelerin maaşlarından her ay düzenli olarak kesilen kaynakların çeşitli yatırım, ticari faaliyet ve finans alanlarında değerlendirilmesi ile elde etmiştir. 

Türkiye'de ticaret ve ekonomik faaliyetleri düzenleyen iki önemli mevzuat, Türk Ticaret Kanunu (TTK) ve 205 sayılı Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK) Kanunu'dur. TTK, genel olarak ticaretin ve ticari işletmelerin düzenlenmesine yönelik hükümler içerirken, OYAK Kanunu, Türk Silahlı Kuvvetleri mensuplarının sosyal güvenlik ve ekonomik refahını sağlamayı amaçlayan özel bir kanundur. Bu iki mevzuat arasında, uygulamada ve hükümlerin yorumlanmasında çeşitli uyuşmazlıklar ve çelişkiler zaman zaman ortaya çıkabilmektedir.  

Türk Ticaret Kanunu ile 205 Sayılı OYAK Kanunu Arasındaki Uyuşmazlıklar 

1. Ticari İşletme ve OYAK’ın Statüsü 

TTK, ticari işletmelerin tanımını ve işleyişini genel hükümlerle düzenlerken, OYAK Kanunu, OYAK'ın ticari faaliyetlerini düzenleyen özel hükümlere sahiptir. Bu durum, OYAK’ın statüsü ve faaliyetlerinin TTK hükümlerine tabi olup olmadığı konusunda belirsizlik yaratabilir. 

Dünya Ticaret Örgütü DTÖ davasında OYAK’ın DTÖ Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Önlemler Anlaşmasının birinci maddesi kapsamında bir “public body” sayılıp sayılmayacağı ele alındı ve olmadığına hükmedildi. (docs.wto.org/dol2fe/Pages/SS/directdoc.aspx?filename=q:/WT/DS/523R.pdf&Open=True)  

Yalnız şunu bilmeliyiz ki, DTÖ Panelleri DTÖ içtihadı doğrultusunda değerlendirme yaparlar, iç mevzuata göre değil. Dolayısıyla iç mevzuatımıza göre kamu kurumu sayılan bir yapı DTÖ’ye göre kamu kurumu olmayabilir veya iç mevzuatımızda özel bir şirket kabul edilen bir yapı DTÖ açısından kamu kurumu olabilir. 

Uyuşmazlık: OYAK’ın ticari işletme olarak mı yoksa özel statüde bir kuruluş olarak mı değerlendirileceği konusunda hukuki belirsizlikler ve yorum farklılıkları ortaya çıkabilmektedir. 

Çözüm Önerisi: OYAK’ın ticari faaliyetlerinin TTK hükümlerine uygun olarak düzenlenmesi ve bu konuda açık yasal düzenlemelerin yapılması gerekmektedir. 

2. Yönetim ve Denetim 

TTK, anonim şirketlerin yönetim kurulu ve denetim mekanizmalarını ayrıntılı şekilde düzenlerken, OYAK Kanunu, OYAK’ın yönetim ve denetim yapısını farklı şekilde ele alır. Bu durum, OYAK’ın denetim süreçlerinde şeffaflık ve hesap verebilirlik konusunda farklı uygulamalara yol açabilir.  

Ayrıca sermayesini üyelerden elde edilen kesintilerden ve üyelerin birikimlerinden oluşturan OYAK’ın yönetim ve denetim organlarında temsilde adalet ilkesi gereği yeni düzenlemeler yapılmalıdır.  

Uyuşmazlık: OYAK’ın denetim mekanizmalarının TTK hükümleriyle uyumlu olup olmadığı ve bu denetimlerin bağımsızlığı konusunda sorunlar yaşanabilir.  

EMS üyelerinin temsili konusunda 205 sayılı Ordu Yardımlaşma Kurumu (OYAK) Kanunu 17’nci madde 1’inci fıkrası (a) bendi: ‘’… ile emekli maaşı sistemine giren üyeler ve ölümleri halinde sisteme devam etmek isteyen eşleri Kurumun daimi üyeleridir.” hükmü ile 3’üncü madde 1’inci fıkrasında “Temsilciler Kurulu, Milli Savunma Bakanlığınca Kuvvet ve müesseselerdeki daimi üye adedi dikkate alınarak birlik ve müesseselerde vazifeli ve bu kanun 17 nci maddesinde yazılı daimi üyeler arasından, mensup oldukları birlik ve müesseselerin kumandan veya amirlerince tesbit olunacak mümessillerden terekküp eder.” hükmü uyuşamamaktadır. 

Çözüm Önerisi: OYAK’ın yönetim ve denetim yapısının TTK ile uyumlu hale getirilmesi ve bağımsız denetimlerin artırılması, şeffaflık ve hesap verebilirlik açısından önemlidir. 

Emekli maaş sistemine dahil üyelerin, OYAK toplam varlıkları üzerindeki oranları dikkate alınarak temsil edilmeleri sağlanmalıdır. 

3. Kâr Payı Dağıtımı ve Üyelerin Hakları 

TTK, anonim şirketlerin kâr payı dağıtımını ve ortakların haklarını belirlerken, OYAK Kanunu, üyelerine sağladığı mali yardımlar ve kâr payı dağıtımı konularında farklı düzenlemeler içermektedir. Bu farklılık, üyelerin hakları ve kâr payı dağıtımı konusunda uyuşmazlıklara ve mağduriyetlere neden olabilir. 

OYAK üyelerinin, OYAK’ın tek sermayedarı olmalarından mütevellit gerçek sahibi olduklarından hareketle OYAK varlıklarının yönetilmesinde söz sahibi olma hususu ile payları nispetinde hisselendirilmesi hususunun gündeme gelmesi de talep edilebilmektedir.  

Uyuşmazlık: OYAK üyelerinin, TTK hükümlerine göre mi yoksa OYAK Kanunu hükümlerine göre mi haklarını talep edeceği konusunda belirsizlikler yaşanabilir. 

OYAK’ın tek sermayedarı olan üyelerin, sadece hesaplarındaki birikimleri kadar hak sahibi gözükmesi yanılgısının da üye mağduriyeti oluşturduğu gerçeğidir. 

Çözüm Önerisi: OYAK Kanunu’nun, üyelerin hakları ve kâr payı dağıtımı konularında TTK ile uyumlu hale getirilmesi veya özel düzenlemelerin net bir şekilde belirlenmesi gerekmektedir. 

Bu durum OYAK’ın tüm varlıklarının toplam üye rezervine bölünmesi ve üyenin bu rezervdeki payına göre işlem yapılması ile sağlanabilir.  

OYAK üyelerinin, OYAK’ın gerçek sahibi olarak ortaklıkları tescillenmelidir. 

4. Çatışan Hükümler ve Yorum Farklılıkları 

TTK ve OYAK Kanunu arasındaki bazı hükümler, uygulamada ve yorumda çatışmalara yol açabilir. Özellikle, ticari faaliyetler, yatırım kararları ve mali yönetim konularında farklı düzenlemeler ve uygulamalar, hukuki yorumlarda tutarsızlık yaratabilir. 

Uyuşmazlık: TTK ve OYAK Kanunu arasında çatışan hükümlerin nasıl uygulanacağı ve hangi hükümlerin öncelikli olacağı konusunda hukuki belirsizlikler ve uyuşmazlıklar ortaya çıkabilir. 

Çözüm Önerisi: TTK ve OYAK Kanunu arasındaki çelişkilerin giderilmesi için mevzuatta uyumlaştırma çalışmaları yapılmalı ve net düzenlemeler getirilmelidir. 

Türk Ticaret Kanunu ile 205 sayılı OYAK Kanunu arasında çeşitli uyuşmazlıklar ve çelişkiler bulunmaktadır. Bu uyuşmazlıklar, OYAK’ın statüsü, yönetim ve denetim yapısı, kâr payı dağıtımı ve üyelerin hakları gibi konularda ortaya çıkmaktadır. Bu uyuşmazlıkların giderilmesi için mevzuatın uyumlaştırılması, OYAK’ın ticari faaliyetlerinin TTK hükümleriyle uyumlu hale getirilmesi ve şeffaflık ile hesap verebilirliğin artırılması gerekmektedir. Böylece, OYAK üyelerinin haklarının korunması ve kurumun daha etkin bir şekilde yönetilmesi sağlanabilir. 

OYAK, üyelerinindir.