Mahmut ÇOLAK'ın 24 Kasım 2023 tarihli yazısı: Fazla Mesai Ücreti, Asıl Ücret İçinde Belirlenebilir mi?
İş mevzuatında işçinin asıl ücretinin içinde, fazla mesai ücretlerinin belirlenmesi ile ilgili bir düzenleme yoktur. Konu yargı kararları ışığında açıklığa kavuşturulmuştur.
Yargıtay 22. Hukuk Dairesi bir kararında (E. 2012/3673, K. 2013/2597, T. 12.02.2013) özetle aşağıdaki şekilde hüküm yer vermiştir.
İş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dâhil olduğu yönünde kurallara sınırlı olarak değer verilmelidir. Dairemiz, yıllık ikiyüzyetmiş saatle sınırlı olarak söz konusu hükümlerin geçerli olduğunu kabul etmektedir. Taraflar arasında imzalanan iş sözleşmesinde fazla çalışma ücretlerinin aylık ücrete dâhil olduğu kabul edilmiştir. Bu durumda davacı ancak yılda ikiyüzyetmiş saati aşan fazla çalışma süresi yönünden ücret talep edebilecektir. Hükme esas alınan bilirkişi raporunda, bu husus dikkate alınmaksızın hesaplama yapılmıştır. Eksik incelemeye dayalı karar verilmesi de hatalı olup, bu husus ayrı bir bozma sebebi olarak kabul edilmiştir.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin bir kararında (E. 2016/14809, K. 2019/15698, T. 12.09.2019) özetle aşağıdaki şekilde hüküm vermiştir.
Her ne kadar Mahkemece hizmet sözleşmesinin ilk sayfasında davacının imzası olmadığı gerekçesi ile fazla mesainin ücrete dâhil olduğunun kabul edilemeyeceği tespitine dayanılarak yapılan hesaba itibar edilerek karar verilmiş ise de, sözleşmenin iki sayfadan ibaret olduğu, fazla mesainin ücrete dahil olduğu kuralının yazılı olduğu ilk sayfanın imzalı olmadığı, imza bulunan ikinci sayfada bir nüshanın işçiye verildiğinin yazılı olduğu, nitekim sözleşme nüshasının dava dilekçesi ekinde mahkemeye sunulduğu anlaşılmaktadır. Buna göre kabul edilen aylık ücretin yıllık 270 saatlik fazla çalışma süresini karşılayacak miktarda olması karşısında, fazla çalışmaların aylık ücret içinde ödendiğinin kararlaştırıldığı kabul edilerek yıllık 270 saatlik fazla çalışma süresi ispatlanan fazla çalışmalardan indirilmeli ve yıllık 270, haftalık 5,2 saati aşan fazla mesai ücreti hüküm altına alınmalıdır.
Yargıtay 9. Hukuk Dairesinin diğer bir kararında (E. 2019/8192, K. 2021/3909, T. 16.02.2021) özetle aşağıdaki şekilde hüküm vermiştir.
İş sözleşmelerinde fazla çalışma ücretinin aylık ücrete dâhil olduğu yönünde kurallara sınırlı olarak değer verilmelidir. Dairemiz, yıllık 270 saatle sınırlı olarak söz konusu hükümlerin geçerli olduğunu kabul etmektedir. Öte yandan iş sözleşmesinin eki mahiyetinde olan insan kaynakları uygulama esaslarına göre fazla çalışma ücretinin ücrete dâhil olduğu belirtilmiştir. Buna göre ücrete dâhil fazla çalışma mahsup edilerek, bakiye fazla çalışma süreleri karşılığı fazla çalışma ücreti hesaplanması gerekir.
Sonuç olarak; yargı kararları dikkate alındığında fazla mesai ücretinin asıl ücret içerisinde değerlendirilebilmesi için aşağıdaki genel ve özel şartların bulunmasına özen gösterilmelidir.
1. İş sözleşmesinde “fazla mesai ücreti asıl ücretin içindedir” şeklinde bir hükmün yer alması.
2. İş sözleşmesinde “1 yılda 270 saat fazla mesai ücreti ücretin bir parçasıdır” şeklinde hükmün yer alması.
3. İş sözleşmesinde işçinin kök, asıl, temel ücretinin belirlenmiş olması.
4. İş sözleşmesinin işçi ve işverence imzalanmış olması.
5. İşçinin fazla mesaiye muvafakatinin bulunması.
6. Ücret hesap pusulasında ya da bordrolarında yapılan fazla mesai ve ücretin ayrı ayrı gösterilmesi.
7. İşçi ücretinin asgari ücretin üstünde belirlenmiş olması ve bu ücretin yıllık 270 saatlik fazla mesai ücretini karşılayabilecek nitelikte olması.
Fazla mesai ücretlerinin aylık ücretlerle beraber tahakkuku yapılırken işverenlerimizin özellikle fazla mesainin ne zaman yapıldığı, kaç saat üzerinden gerçekleştirildiği, bir saatlik ücretinin % kaç zamlı olarak tespit edildiği hususlarını puantaj kayıtları ile kayıt altına almaları gerekmektedir.
Sevgi ve saygılarımla.
İyi niyetle hoşça kalınız.
