Ahmet KÖPRÜLÜ'nün 1 Haziran 2023 tarihli yazısı: İkili Enflasyon, İkili Döviz Kuru

İstanbul Ticaret Odasının (İTO) 1995 bazlı verilerine göre, kentte perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan “İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi”nin Mayıs ayı verilerinin açıklandığı saatlerde siz bu yazıyı okuyor olacaksınız. İstanbul’da uzun bir süredir enflasyon oranları Türkiye genelinden 20 puan kadar yüksek çıkıyor. Bu nedenle de “İstanbul Enflasyonu” olarak nitelendiriliyor. İstanbul enflasyon rakamları ile ilgili araştırmaları yapan yarı resmi tüzel bir kuruluş olan İstanbul Ticaret Odası. Aynı şekilde resmi kurlarla serbest piyasadaki kurlarda 1 TL’yi aşkın bir fark aylardır devam ediyor. Türkiye bu kapsamda “ikili enflasyon”, “ikili dolar kuru” ile tanışmış oluyor.

İstanbul enflasyonunda etkili olan gıdaya ulaşım maliyetlerinin, bölgesel enflasyonu artırıcı etkilerinden başta ulaşım maliyetleri olmak üzere daha önce söz etmiştim. Tekrarlamak zorundayız; enflasyonun en belirgin etkileri, tüketicilerin ve yatırımcıların karar alma aşamasında ortaya çıkar. Enflasyon oranının yüksek düzeyde seyretmesi, ekonomide belirsizliğe neden olur ve iktisadi karar birimlerinin ileriye dönük kararlarını da etkiler. Bu durum, karar birimlerini tüketim ve yatırım konularında kararsızlığa iter. Fiyat istikrarı ise yüksek enflasyon düzeyinin neden olduğu belirsizliğin ortadan kalkmasına yardımcı olur ve sürdürülebilir ekonomik büyümeye katkıda bulunur. Enflasyonist bir ortamda paranın satın alım gücü sürekli düştüğünden, bireyler enflasyonun olumsuz etkilerinden kurtulabilmek için üretken yatırımlardan altın, döviz, gayrimenkul gibi diğer kıymetlere yönelebilirler. Enflasyona karşı yüksek koruma sağladığı düşünülen altın, döviz, gayrimenkul gibi varlıklara yönelim, üretken sektörü olumsuz etkilemekte ve uzun dönemde daha düşük bir ekonomik büyümeye neden olur.

Türkiye İstatistik Kurumunun (TÜİK) dün açıkladığı GSYİH verilerine göre, ekonomi ilk çeyrekte yıllık bazda yüzde 4 büyüme gösterdiğini kaydetti. Ancak büyümede tüketim etkisinin belirgin olduğu rakamlarla ortaya çıkıyor. 

İstanbul Ticaret Odası (İTO) tarafından her ay başında açıklanan perakende fiyat hareketlerinin göstergesi olan İstanbul Ücretliler Geçinme İndeksi ve Toptan Eşya Fiyatları İndeksi “İstanbul enflasyonu” ve yine İstanbul’da Tahtakale olarak bilinen serbest döviz piyasasındaki ikili rakamlar arasındaki farklar, tartışılmaya devam edilecek gibi. Bu çerçevede Türkiye’de iki farklı enflasyon rakamının ortaya çıkmasına neden olan “İstanbul Enflasyonu” ile Tahtakale’de 1 liralık farkla devam eden resmi ve serbest (ikili) döviz piyasasını birlikte değerlendirmekte yarar olacağını düşünüyorum.