Mehmet KÜÇÜKEKEN'in 22 Şubat 2024 tarihli yazısı: Vaveyla
Vaveyla, Türkçede yaygın olarak kullanılan ve karmaşa, gürültü, kargaşa gibi anlamlar içeren bir kelimedir. Aynı zamanda, telaş, panik ve şaşkınlık gibi duyguları da ifade edebilir. Vaveyla kelimesinin kökeni Arapça "vavela" kelimesine dayanır ve "bağırmak, çağırmak" anlamına gelir.
Vaveyla kelimesi ilk olarak 16. yüzyılda yazılı kaynaklarda geçmektedir.
Vaveyla kelimesinin eş anlamlıları şunlardır:
· Gürültü: Bir ortamda çok fazla ses olması durumunda gürültü kelimesi kullanılır.
· Kargaşa: Bir ortamda düzensizlik ve karmaşa olması durumunda kargaşa kelimesi kullanılır.
· Telaş: Bir olay karşısında insanlar telaşlandıklarında telaş kelimesi kullanılır.
· Panik: Bir olay karşısında insanlar paniklediklerinde panik kelimesi kullanılır.
· Şaşkınlık: Bir olay karşısında insanlar şaşırdıklarında şaşkınlık kelimesi kullanılır.
Vaveyla: Bir Karmaşa ve Gürültü Okyanusu
Siyasette: Vaveyla, siyasi bir ortamda kaos ve kargaşa anlamına gelebilir. Bu durum, genellikle farklı siyasi gruplar arasındaki anlaşmazlık ve çekişmelerden kaynaklanır. Siyaset, virüs gibidir; bulaştığı kişilerde vaveylalara neden olur, tedavisi de yoktur.
Toplumda: Vaveyla, toplumda yaşanan kargaşa ve düzensizliği ifade edebilir. Bu durum, doğal afetler, savaşlar veya sosyal huzursuzluk gibi olaylardan kaynaklanabilir. Ekonomik düzenin bozulması toplumun her alanına sirayet eden en büyük vaveylaları ortaya çıkarır.
Edebiyatta: Vaveyla, edebi eserlerde bir sahne veya durumu betimlemek için kullanılabilir. Bu durumda, vaveyla kelimesi genellikle gerilim, heyecan ve korku gibi duyguları uyandırmak için kullanılır.
Günlük Yaşamda: Vaveyla, günlük yaşamda da sıklıkla kullanılan bir kelimedir. Örneğin, bir ortamda çok fazla gürültü ve karmaşa varsa, "Burada tam bir vaveyla var!" denilebilir.
Emekliler, maaş artışı için vaveyla içinde,
Bir camia, tazminatlar için vaveyla içinde,
Bir kesim, kadro için vaveyla içinde,
Bir grup, yardımcı hizmetler sınıfının kalkması için vaveyla içinde,
Bir topluluk, kamuya atama yapılması için vaveylada,
Bir toplum, enflasyon altında vaveylada.
Dünyadan yükselen vaveylalar evrende yankılanıyorken duymayanlara, görmeyenlere ne demeli?
‘’Tırnağım kırıldı’’ diye sosyal medyada vaveylalar atarak gündem olan sözümona ünlüler ile buna çanak tutan taraflı medya bir yana, gerçekten zulüm altında vaveylalar içinde yok olup giden mazlum insanları duymayanlara, görmeyenlere ne demeli?
Hele hele duyduğu halde duymazdan gelen, gördüğü halde görmezden gelen yetkililere söyleyecek sözüm çok!
Vaveyla'nın birçok farklı anlamı ve kullanımı olmasına rağmen, hepsinde ortak olan bir şey vardır: Karmaşa, gürültü ve düzensizlik.
Vaveyla, istenmeyen ve kaçınılması gereken bir durumdur.
Vaveyla'nın neden olabileceği bazı olumsuz sonuçlar şunlardır:
· Stres ve kaygı: Vaveyla, insanlarda stres ve kaygıya neden olabilir. Özellikle uzun süreli vaveyla durumları, insanı psikolojik olarak çökertir. Toplumlarda ise umutsuzluğa ve tepkisizliğe yol açar.
· Verimlilik düşüklüğü: Vaveyla, insanların iş ve okul gibi ortamlarda verimini düşürebilir. Gürültü ve karmaşa, insanların konsantre olmasını zorlaştırır. Koca kalabalıklar içinde kaybolmuş bireyler ve kendi iç dünyasında yankılanan sesiz vaveylaların yürekte yaktığı dumansız ateşin yüzlere yansıyan acı ifadesi.
· İletişim problemleri: Vaveyla, insanların iletişim kurmasını zorlaştırabilir. Gürültü ve karmaşa ortamında insanlar birbirini duymakta ve anlamakta zorlanabilir. Anlıyorsa uzaktaki yakınımdır, anlamıyorsa yakınımdaki uzaktadır. Dinlemek için iki kulak yetmez, onu anlayabilecek bir beyin, duyguları süzebilecek bir kalp, hissedebilecek bir vicdan ve yüzümüzde sonucu onaylayacak bir ifade gerekir.
· Yaralanma riski: Vaveyla, insanların yaralanma riskini artırabilir. Karmaşa ve düzensizlik ortamında insanlar kaza yapmaya daha elverişlidir. En büyük yarayı da kalpten alırlar ve ızdırabını ruhlarında derinden hissederler.
Vaveylalardan kurtulmak için 5 (Beş teori):
1. MURPHY YASASI: Murphy Yasasına göre bir şeyin olmasından ne kadar korkarsanız o şeyin gerçekleşme ihtimali o kadar artar. Murphy Yasası temel olarak şu söze dayanır: "Eğer bir işi halletmek için birden fazla olasılık varsa ve bu olasılıklardan biri istenmeyen sonuçlar veya felaket doğuracaksa; kesinlikle bu olasılık gerçekleşir."
2. KİDLİN YASASI: Kidlin Yasası'na göre: ‘’Bir problemi bir yere açık ve net bir şekilde yazarsan, meselenin yarısı çözülmüş olur.’’
3. GİLBERT YASASI: Gilbert Yasası: ‘’Bir işe girdiğinde istenen sonuçları sağlamak için en iyi yolları bulmak her zaman senin sorumluluğundadır.’’ der.
4. WİLSON YASASI: Wilson Yasası: "Bilgi ve zekayı her zaman ön planda tutarsan, para gelmeye devam eder." şeklindedir.
5. FOLKAND YASASI: Folkand Yasasına göre ise: "Eğer bir konuda karar vermek zorunda değilsen, o zaman o konuda karar verme.’’ der.
Siz, hangi yasanın etkili olacağını düşünüyorsunuz?
Vaveylalar için nasıl bir yol izlenmeli?
Ben, artık:
Keşke’lerin yerini, Neyse’lere bıraktım.
Keşke bırakmasaydım!
Ama, Neyse!… diyorum.
İçimizdeki vaveylalardan kurtulmak için:
"Ben kederimi ve hüznümü ancak Allah'a arz ederim..." (Yusuf, 86)
Elbette toplumsal ve lokal vaveylalar için de gerçek bir çözüm var!
Vaveyla oluşturan sorunların bir an önce adaletli bir şekilde yetkililerce çözülmesi.
