Utku KABAKCI'nın 16 Haziran 2023 tarihli yazısı: Kitle Hareketinde Birlikteliği Sağlayan Unsurlar
Kitle hareketi mensuplarını bir arada tutan unsurların başında “öteki” ilan edilmiş olanın varlığı gelmektedir. “Öteki” etiketi vurulmuş olanlara karşı duyulan öfke, en büyük birleştirici motivasyondur. Çünkü tüm kötülüklerin kaynağının “öteki” olduğu düşünülür. Başarısızlıklara, hayal kırıklıklarına hatta ekonomik krizlere sebep olanın “öteki” olduğuna inan(dır)ılır. Böylece şeytani olan ne varsa “öteki” ile eşitlenir.
Her kitle hareketinin bir baş düşmanı (öteki) vardır. Kitle hareketi lideri, bu baş düşmanı mağlup etmeyi vadederek insanları istediği davranışa yönlendirmeyi başarır. Bu sebeple kitle hareketinin uzun ömürlü olabilmesi için “öteki” olana duyulan öfke ve düşmanlığın canlı tutulması gerekmektedir.
Zaman ve koşullar gereği “öteki” ilan edilenler değişebilir. Burada önemli olan husus, her an zarar vermek için fırsat kollayan(!) bir düşmanın işaret edilebilmesidir. Lider, bu baş düşmana ve onun öncülük ettiği diğer düşmanlara karşı meydan okuyarak kitlenin gözünde kahramanlaşır.
Ortak değerler ve aidiyet etrafında kenetlenmiş olanları bir arada tutan bir diğer önemli unsur da kardeşlik duygusudur. Aidiyet içinde kişisel farklılıkların bir önemi yoktur. Her üye birbirinin kardeşi olarak kabul edilir. Toplanılan yerler, sloganlar, kutsallaştırılan lider ve bayrak, üyelerin kardeşlik bağının birer sembolüdür. Bu semboller ve ritüeller üzerinden kitle hareketinin sürekliliği ve dinamizmi sağlanır.
Mübalağanın da birlikteliği pekiştiren unsurların başında geldiği söylenebilir. Abartının kitle hareketi mensupları üzerinde baştan çıkartıcı bir etkisi olduğunu söylemek yanlış olmayacaktır. Kitle, çoğu zaman liderini ve aidiyetini abartılı, coşkulu bir şekilde sever ve destekler. Bu abartılı bağlılık, şiddete yönelmeye zemin hazırlayabilir. Ortaya çıkan şiddet de abartıyı besler. Abartı ve şiddet unsurları arasında doğru orantı olduğu kitle hareketlerinde kolaylıkla gözlemlenebilir. Kitle hareketlerinde ortaya çıkan şiddetteki amaç, bütün kötülüklerin sebebi olan(!) düşmanın bastırılması olarak karşımıza çıkmaktadır.
Kitle hareketi üyelerinin birlikte hareket etmeleri, birlikte mücadele vermeleri hem birbirleriyle hem de liderleri ile kurdukları duygusal bağı kuvvetlendirir.
Sıralanan unsurlar arasında en etkili olan, “öteki” kabul edilenin varlığıdır. Kitle için “öteki”, her durumda kötü ve ahlaksızdır. Bu inançla kötü olan her şey başkalarına yüklenerek sorumluluktan kaçılır. Böylece hem özel hem de iş yaşamındaki kişisel başarısızlıkların getireceği suçluluk duygusuyla baş edilmek zorunda kalınmamış olunur.
Bütün bunlardan hareketle “öteki” olanın varlığı, kardeşlik duygusu, mübalağa ve şiddetin kitle hareketlerinde insanların bir arada kalmasını sağlayan önemli unsurlar olarak sıralanması isabetli bir analiz olacaktır.
